Een foutieve uitleg
In Joh. 16:8 wordt van de Heilige Geest gezegd, dat die de wereld zal overtuigen van zonde en van gerechtigheid en van oordeel. Deze tekst wordt dikwijls als volgt uitgelegd: De Heilige Geest overtuigt de mens dat hij een zondaar is die gerechtvaardigd wordt door het geloof in Jezus Christus en daardoor gevrijwaard is van het oordeel. Het is dan als het ware een miniatuur evangelie. Deze uitleg kom je ook in de kring van de vergadering nogal eens tegen en dat ondanks het feit dat men de Telosvertaling bezit want deze uitleg klopt niet zoals uit de voetnoot die deze vertaling bij de betreffende tekst geeft, blijkt. Daarover later meer.
Twee fouten
Wat is er dan fout aan de bewoordingen waarin men bovengenoemde uitleg geeft? Met die bewoordingen is niets mis, alleen is het niet de uitleg van Joh. 16:8. Men maakt namelijk twee fouten. De eerste is dat men de uitspraak: ‘Hij zal de wereld overtuigen’ leest alsof er staat: ‘Hij zal de zondaar overtuigen’. Een vergelijking met Joh. 3:16 is hier wel op zijn plaats. In dat vers staat dat God de wereld zo liefgehad heeft, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft. Dat is een geweldig en onomstotelijk feit, maar dan volgt er niet ‘opdat de wereld die in Hem gelooft niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft.’ Nee, de Schrift gaat over op de mens individueel en stelt dat ‘een ieder die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft’. Deze overgang missen we hier in Joh. 16:8 totaal. Er volgt niet dat de Geest de mens persoonlijk zal overtuigen van zonde.
De tweede fout
Men gaat ervan uit dat het ‘overtuigen’ betekent dat de mens innerlijk tot zondebewustzijn komt, dus dat hij in zijn geweten overtuigd wordt een zondaar te zijn. Dat komt omdat men een tweede fout maakt en het vervolg van de tekst er niet of onvoldoende bij betrekt. Dat vervolg bevat namelijk de volgende drievoudige verklaring:
Van zonde, omdat ze in mij niet geloven;
Van gerechtigheid, omdat Ik naar de Vader heenga en u Mij niet meer aanschouwt;
Van oordeel, omdat de overste van deze wereld geoordeeld is.
Hoe we deze verklaring nu ook uitleggen – wat nog niet zo eenvoudig is – één ding is duidelijk dat het hier niet gaat om een gewetensovertuiging bij de mens, maar om het constateren van een drietal feiten.
Het overtuigend bewijs leveren
Het woord ‘overtuigen’ slaat dus niet op het innerlijk overtuigen van een mens, maar op iets waarvan het overtuigend bewijs geleverd wordt. Nu kom ik terug op de voetnoot in de Telosweergave. Die voetnoot verwijst naar Joh. 3:20 waar hetzelfde woord dat in Joh. 16 met ‘overtuigen’ is vertaald weergegeven is met ‘bestraffen’ en geeft als toelichting dat het betekent ‘het ware karakter van iets aan het licht brengen’ of ‘aan de kaak stellen’. Ook worden in de voetnoot een aantal teksten vermeld waar hetzelfde woord voorkomt. Eén ervan is sprekend, nl. Joh. 8:46. In die tekst staat dat Jezus vraagt: ‘Wie van u overtuigt mij van zonde?’. De bedoeling is dan niet dat Jezus innerlijk van zonde overtuigd zal worden door de Joden, maar dat ze het bewijs zullen leveren van het feit dat hij gezondigd heeft. Een Engelse Interlinear vertaling heeft in de letterlijke weergave van de Griekse tekst steeds het woord ‘reprove’ dat is ‘berispen’ of ‘bestraffen’ gebruikt. Het NBV heeft in Joh. 3:20 ‘bekend worden’, in Joh. 8:46 ‘beschuldigen’ en in Joh. 16:8 ‘duidelijk maken’ in al die gevallen gaat het dus niet om innerlijk overtuigen, maar het duidelijk aantonen van iets.
De uitleg
Dat is allemaal goed en wel, maar we blijven zitten met de vraag wat dan de juiste uitleg is. Zoals gezegd is dat niet zo eenvoudig aan te geven, maar ik doe de volgende poging:
‘Omdat ze in mij niet geloven’: het feit dat de mensen niet in Jezus geloven maar Hem naar het kruis verwijzen (vgl. Joh. 1:10, 11) geeft overtuigend aan dat ze zondaars zijn;
‘Omdat ik naar de Vader heenga en u Mij niet meer aanschouwt’: deze uitspraak geeft aan dat Hij die hing te midden van misdadigers aan het kruis geen misdadiger was, ja dat Hij totaal niet gezondigd had. Hij was rechtvaardig en zijn hemelvaart bewees dat;
‘Omdat de overste van deze wereld is geoordeeld’: dat wil zeggen dat de wereld het oordeel wacht, want voor de baas van de wereld hield het werk van Jezus in, dat zijn oordeel, veroordeling al een feit was (vgl. 12:31). Als de overste al veroordeeld is dan gaat de wereld waar hij de baas van is haar oordeel tegemoet.
Deze uitleg heeft dus niet te maken met een evangelieverkondiging, maar die kunnen we wel aan vastknopen door de mens erop te wijzen dat God hem persoonlijk in zijn geweten wil overtuigen van zonde en dat hij door wel te geloven in Jezus Christus gerechtvaardigd wordt en het oordeel hem niet treft. Dat is dan niet de uitleg van de bedoeld tekst, maar die gedachte mag wel in contrast met deze tekst naar voren gebracht worden. Een geweldige boodschap is dat!