Er is de laatste tijd in een bepaald e-mail circuit heel wat geschreven over Joh. 15.
Zover ik weet is er daarbij geen verband gelegd met Joh. 10. Toch kan het beeld van de herder en de schapen helpen om de betekenis van het beeld van de wijnstok en de ranken te verduidelijken.
In dit artikel wil ik dat proberen te doen.
1) In de eerste plaats zullen we moeten bedenken dat de betekenis van een vergelijking in de eerste plaats moet blijken uit de bewoordingen waarin de vergelijking wordt weergegeven. Andere teksten kunnen wel hulp bieden, maar de uitleg, de vraag waar het in de vergelijking om gaat moet in eerste instantie gezocht worden in de beschrijving van de vergelijking. Deze zaak spreekt eigenlijk voor zichzelf.
2) De beschrijving in Joh.10: 1-18, 27-30 maakt duidelijk dat het gaat om de relatie tussen de herder en de schapen als een relatie die leven inhoudt en die niet verbroken kan worden. De Herder kent de schapen en de schapen kennen Hem. Terecht wordt Joh. 10: 28 beschouwd als de basistekst voor de leer dat gelovigen nietverloren kunnen gaan. Ouderwets gezegd: voor de leer dat er ‘geen afval der heiligen’ is.
3) Bij de schapen wordt niets gezegd over melk geven of wol leveren. Slechts wordt als een feit vermeld dat de schapen de stem van de herder horen en dat ze Hem volgen. Ook wordt er geen onderscheid gemaakt onder de schapen wat hun gedrag betreft. Anders gezegd: de kwestie van verantwoordelijkheid is hier niet in het geding.
4) Dat ligt bij de vergelijking van de wijnstok en de ranken totaal anders. Daar gaat het om een relatie die verband houdt met verantwoordelijkheid. Van de ranken wordt verwacht dat ze in de wijnstoki blijven en daardoor vrucht dragen. In dat opzicht wordt er onderscheid gemaakt tussen ranken die geen vrucht dragen en ranken die dat wel doen.
5) Van de eersten wordt gezegd, dat de Landman ze ‘wegneemt’. Er is naar voren gebracht dat het Griekse woord ook met ‘opnemen’ vertaald kan worden. Als een woord verschillende betekenissen
heeft dan kunnen we niet zomaar een betekenis invullen omdat die bijv. ons meer aanspreekt. De betekenis moet blijken uit de samenhang waarin het woord voorkomt. Dit is gewoon een regel van uitlegkunde. Welnu vers 6 maakt duidelijk dat het woord in negatieve zin gebruikt is. Daar is al door anderen op gewezen.
6) Een relatie van verantwoordelijkheid hoeft niet vanzelfsprekend een relatie van leven in te houden. De ranken die geen vrucht dragen omdat ze niet in de wijnstok blijven gaan ten onder, ze worden in het vuur geworpen en verbranden. Nu zijn wij (snel) geneigd om te zeggen dat het hier dus niet om echte christenen maar om naamchristenen gaat.
Hoewel dat in principe waar is. moeten we dat hier niet direct benadrukken. De les van Joh. 15 is namelijk dat als iemand niet in de wijnstok blijft en daardoor geen vrucht draagt, hij geoordeeld
wordt. Dat staat er en dat moeten we vasthouden.
7) Natuurljk mogen we wel proberen om de ogenschijnlijke ’tegenstrijdigheid’ met Joh. 10: 28 op te lossen door te wijzen op een verschil in relatie. Ieder die zich christen noemt en dus zegt een discipel van Christus te zijn heeft een relatie met de Heer, maar dat hoeft niet een relatie van
leven te zijn. De Schrift maakt dat duidelijk door te spreken over discipel zijn en waarlijk disipel zijn, zie Joh. 8: 31,32. Denk ook aan 1Joh 2: 19 en Matt. 7: 21
8) Daarbij is ook van belang de uitdrukking ‘ als ze niet in de wijnstok blijft’ (vs 4b) nader te bekijken. Een rank zit namelijk aan de wijnstok vast en kan zichzelf daarvan niet losmaken, dat doet namelijk de landman. Hij neemt een rank die geen vrucht draagt weg. Het blijven in de wijnstok duidt dus op meer dan een uiterlijk aan de wijnstok vastzitten. Terecht is er op gewezen dat blijven in de wijnstok betekent dat de rank de levenssappen van de wijnstok in zich laat door dringen. Als de rank dat niet laat gebeuren (let op: blijf in Mij is een opdracht voor de rank!) dan draagt ze geen vrucht en wordt ze weggenomen.
Tot slot: Joh.10: 28 is een waardevolle en bemoedigende tekst voor gelovigen die soms twijfelen aan hun eeuwig behoud. Joh.15: 6 is een ernstige en waarschuwende tekst voor allen die zich christenen noemen maar daar in hun leven niets van laten zien.
Voor ons allen geldt: ‘Blijf in Mij, want zonder Mij kunt u helemaal niets doen’.